Ομιλία

Αντώνη Ν. Βγοντζα

στη μνήμη του Γεώργιου - Αλέξανδρου Μαγκάκη

στην εκδήλωση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών

21 Σεπτεμβρίου 2017, Αίθουσα Τελετών ΔΣΑ

Θέμα:

«Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης,

ο Νομικός, ο Αγωνιστής, ο Πολιτικός»

 

Είναι τιμή μου να καταθέσω τη μαρτυρία μου. Τη δική μου και της γενιάς μου. Για το δάσκαλο μου. Και το δάσκαλο πολλών γενιών. Το Γεώργιο - Αλέξανδρο Μαγκάκη.

 

Είχε μεγάλες επιστημονικές αρετές ως δάσκαλος του Δικαίου. Δίδαξε πολλές γενιές νομικών. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Δεν χαμήλωσε τον ορίζοντά μας και τις ανησυχίες μας στις απλές τεχνικές του Δικαίου. Φόρτωσε τη συνείδησή μας με μια μεγάλη εντολή. Σε όλα τα μαθήματά  του. Και σε εκείνα τα εξαιρετικά, που αναδείχθηκαν σε ιστορικά γεγονότα.

 

Στο δραματικό μάθημα προσωρινού αποχαιρετισμού των πανεπιστημιακών εδράνων στα χρόνια της δικτατορίας. Στο φλογερό καινούργιο ξεκίνημά του στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Με τον υπέροχο συνδυασμό της ιδιότητας του δάσκαλου και του δημόσιου άνδρα. Στο τελευταίο χαιρετισμό του, στις ίδιες αίθουσες διδασκαλίας, όταν αυτό «εκβιάστηκε» τεχνητά από την απλοϊκή απαρίθμηση των βιολογικών χρόνων της ζωής του. Δίδαξε:  το δίκαιο δεν νοείται χωρίς την εμβάθυνση και την προστασία της Δημοκρατίας και των θεσμών της. Το πρώτιστο καθήκον του νομικού είναι εκείνο έναντι, προς και υπέρ της ελευθερίας. Αυτό δίδαξε. Μέχρι το τέλος της ζωής του.

 

Ο Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης πρωταγωνίστησε ή συμμετείχε σε όλους τους μεγάλους πολιτικούς, κοινωνικούς και ιδεολογικούς αγώνες της πατρίδας μας. Στη μεγαλειώδη εθνική αντίσταση του 41 - 44. Στις δύσκολες επιλογές στα πέτρινα χρόνια του μετεμφυλιακού κράτους. Στο βασανίτη λίθο των συνειδήσεων όλων μας και των συναισθηματικών αντοχών μας στα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Στην τιτάνια προσπάθεια θεμελίωσης και εμβάθυνσης νέων δημοκρατικών θεσμών από το 1974 και μετά.

 

Δύο κεφάλαια της ζωής του θεωρώ κορυφαία:

 

Είχε, για πολλά χρόνια, την πολιτική ευθύνη της δικαιοσύνης. Συνέβαλε στο βαθύ εκδημοκρατισμό και εκσυγχρονισμό της. Όσο κανένας άλλος. Με μια σειρά νομοθετημάτων. Επέτρεψε στην κοινωνία μας να μετουσιώσει θεσμούς, που βρίσκονταν σε χρόνια κρίση, να ανατρέψει ξεπερασμένες και στοιχειωμένες αντιλήψεις, και να κατακτήσει νέους θεσμούς.

Η επιστημοσύνη του και η μακριά βιωματική πορεία του, του επέτρεψαν να τρέξει πολύ πιο γρήγορα και πολύ πιο μπροστά από την εποχή του. Η πολιτική συγκυρία της εποχής και ο αντίστοιχος νομοθετικός ενθουσιασμός διευκόλυναν πολλές ρίξεις. Ο Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης διεύρυνε το επίπεδο αυτών των συγκρούσεων. Γνώρισε σημαντικές επιτυχίες. Και κατάφερε να ξεπεράσει και τις όποιες ήττες.

 

Είχε μαστοριά στις λέξεις που επέλεγε για το χτίσιμο της μίας ή της άλλης διάταξης νόμου. Ήξερε, όσο λίγοι, ότι ο νόμος επιτελεί κατ' εξοχήν ιδεολογική λειτουργία. Έχει παιδευτικό - παιδαγωγικό χαρακτήρα. Και ήξερε να περιχαρακώνει το μήνυμα που ήθελε να αποστείλει: πεντακάθαρο, δημοκρατικό, ανθρωποκεντρικό και σύγχρονο.

 

Άλλοι θυμούνται το έργο του ως εκπροσώπου της Ελληνικής Δημοκρατίας στα θεσμικά όργανα της Ευρώπης. Κάποιοι, επιτέλους, πρέπει να θυμίσουν στους υπόλοιπους ότι ο Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης άνοιξε τον δρόμο των διαδικασιών για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και κάτι ακόμα. Ήταν αυτός που ανακίνησε το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων για το κατοχικό δάνειο.

 

Το δεύτερο κορυφαίο κεφάλαιο της ζωής του το έγραψε ο ίδιος ο Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης. Το «Γράμμα της φυλακής προς τους Ευρωπαίους». Το Φλεβάρη του 1971. Σε κρυμμένες από τους δεσμοφύλακες σελίδες του. Ένας υπέροχος ύμνος στην πατρίδα του. Τη μεγάλη και την ιδιαίτερη. Στους ανθρώπους της. Τους φωτισμένους και τους απλούς. Στους αγώνες για τη δημοκρατία, την ελευθερία και τις πανανθρώπινες αξίες. Με μια αξεπέραστη στις οδύνες της αγωνία για ό,τι πρόδιδε τα ιδανικά του. Και μια απέραντη ελπίδα, καρφωμένη ως ιστορική ειμαρμένη, στην αλληλεγγύη των λαών της Ευρώπης. Έγραψε : «Πολύ έντονα ένιωσε ο Έλληνας από την πρώτη ημέρα κιόλας της δικτατορίας. Η ταπείνωση κάνει πιο συνειδητές αυτές τις αξίες της ζωής μας, που προσβάλλονται. Οι δικές μας είναι οι αξίες της Ευρώπης. Όλοι μαζί τις φτιάξαμε.»

 

Το «Γράμμα της φυλακής προς τους Ευρωπαίους» είναι υπέροχο ιστορικό κείμενο. Ξεγλίστρησε, στην αρχή δύσκολα, μέσα από τους φράκτες της φυλακής. Ταξίδεψε πολύ. Λαοί, με διαφορετικές γλώσσες και διαφορετικούς πολιτισμούς, διάβασαν και έσκυψαν πάνω σε αυτό. Μοιράστηκε ως ανάγνωσμα σε σχολειά και πανεπιστήμια του κόσμου. Το πιο συγκλονιστικό: διαβάστηκε από το μεγάλο Άγγλο ηθοποιό, τον σερ Λώρενς Ολίβιε, στην επίσημη τελετή, που έγινε για την ένταξη της Αγγλίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

 

Έχει αποδειχθεί ότι όλες οι ιστορικές περίοδοι χρειάζονται κείμενα, που τις σηματοδοτούν ή τις αποκαλύπτουν. Κείμενα, που ξεπερνούν το συγγραφέα τους, για να δώσουν ταυτότητα στα χρόνια, που ακολούθησαν και στους ανθρώπους, που κατάθεσαν σ' αυτά το δημιουργικό ιδρώτα και τη ζωογόνο πνοή τους.

Θέλω να καταθέσω για τον άνθρωπο Γεώργιο - Αλέξανδρο Μαγκάκη. Ήταν βαθύτατα πολιτισμένος άνθρωπος. Απροσποίητα γοητευτικός. Είχε αγάπη για τη θάλασσα. Αναζητούσε, μέχρι το τέλος, σχεδόν, της ζωής του τις μυστικές πλευρές της. Λάτρευε τη γη και ό,τι αυτή κρύβει. Επέμενε στους φίλους του και στους συνεργάτες του η γη κρύβει εκατομμύρια αλήθειες αιώνων. Και τις αποκαλύπτει μόνο σ' εκείνους που τις αναζητούν.

 

Τον θυμόμαστε. Ως δάσκαλο, ως πολίτη και ως άνθρωπο. Και θα τον θυμόμαστε. Έως εκεί που φθάνει η προσωπική και συλλογική μνήμη μας. Και οι ορίζοντες της γενιάς μας.