Τρεις καίριες αλήθειες

για το Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο

Μέχρι τώρα σιώπησα. Συνειδητά. Με μια αυτονόητη σχεδόν αυτοδέσμευση. Να πάρω θέση. Πριν σβήσει το θέμα από την επικαιρότητα. Ήθελα να βγουν στο άπλετο φως της δημοσιότητας τα πιο κρίσιμα γεγονότα. Και να εμφανιστούν στην οθόνη του δημόσιου ενδιαφέροντος οι πιο στρατηγικοί παίκτες. Μπροστά μας δεν βρίσκονται οι Πανεπιστημιακοί μόνο. Ούτε μόνο η λειτουργία του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου. Ούτε αποκλειστικά ο χώρος της Υγείας. Ούτε η σχέση όλων αυτών με τον εισαγγελέα. Ούτε μπορεί ο αναπόφευκτος θόρυβος να αποδοθεί στις συνήθεις συμπεριφορές των ΜΜΕ. Η ιστορία και το πρόβλημα αφορά στην κοινωνία του νησιού. Την πολιτική εκπροσώπησή του. Αφορά στην πατρίδα μας. Σε όλη την Ελλάδα. Αφορά στον πολιτισμό και την ανθρωπιά μας.

Έχω τοποθετηθεί έγκαιρα και δεσμευτικά σε κρίσιμα θέματα για την Υγεία, την Παιδεία, τη Διαφάνεια και την Αξιοκρατία. Οι όποιες γνώσεις και πείρα έχω αποκτήσει στη ζωή μου, μου επιβάλλουν περισσότερες αναζητήσεις, βαθύτερο στοχασμό και πιο προσεκτικές διατυπώσεις όταν καταθέτω τις ακόλουθες αλήθειες.

Η Πρώτη Αλήθεια: Φως περισσότερο φως!

Είναι συγκλονιστικά όσα αποκάλυψαν τα ΜΜΕ. Και πρωταγωνιστικά η «Νέα ΚΡΗΤΗ» και η «Κρήτη TV». Θα είναι πιθανότατα ανατριχιαστικά όσα θα ξεθάψει ο εισαγγελικός έλεγχος. Θα είναι εξαιρετικώς ενδιαφέροντα και ανησυχητικά όσα θα τεκμηριώσει η έρευνα, που διενεργούν τα διάφορα όργανα της Πανεπιστημιακής Κοινότητας και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου. Όσα από αυτά θελήσουν, φυσικά, να υπηρετήσουν τη νομιμότητα και την ακαδημαϊκή τάξη. Και δεν θα έχουν μικρότερη προστιθέμενη αξία οι πρωτοβουλίες της πολιτικής εξουσίας. Όσες, εννοείται, κινηθούν πέρα από τις επικοινωνιακές ανάγκες της στιγμής και τις στρατηγικές των διαφόρων ομάδων πίεσης.

Όλες, βέβαια, οι έρευνες και οι έλεγχοι δεν έχουν μέχρι σήμερα ολοκληρωθεί. Απαιτείται χρόνος. Για να φτάσουν σε βάθος. Για να αποκτήσουν την αναγκαία τεκμηρίωση. Για να τηρηθούν όλες οι εγγυήσεις του νομικού μας πολιτισμού. Για να δοθεί, σε όσους θίγονται, ο λόγος και η δυνατότητα υπεράσπισης. Για να έχουν όλοι τους το «φυσικό δικαστή» τους.

Μπορούμε, όμως, από τώρα να καταλήξουμε σε ορισμένες διαπιστώσεις. Και να καταγράψουμε, από τώρα, εκείνες, που έχουν τις περισσότερες εγγυήσεις ότι θα είναι οριστικές και τελεσίδικες.

Η πιο σημαντική διαπίστωση είναι δυστυχώς αρνητική και οδυνηρή. Έχει διεισδύσει στο Πανεπιστήμιο και στα δύο μεγάλα Νοσοκομεία μας μια αφόρητη εμπορευματοποίηση της Υγείας. Δεν υιοθετώ προσωπικά καμία συγκεκριμένη καταγγελία. Δεν πρόκειται για ένα αποσπασματικό και μεμονωμένο φαινόμενο στην Κρήτη. Απλώνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η Υγεία, όμως, όπως και αντίστοιχα η Παιδεία της Υγείας, δεν υπηρετούν πια τις θεμελιώδεις αρχές, όπως αυτές είναι καταγεγραμμένες στο Συνταγματικό Χάρτη της χώρας.

Τα Πανεπιστήμια μας δεν «βιάζονται» καθημερινά από τον κακοφορμισμό του «ασύλου». «Βιάζονται» και βασανίζονται από τη διάχυτη ασυλία των μελών της Πανεπιστημιακής κοινότητας. Έχει επικρατήσει ένα κλίμα μιας γενικευμένης συναλλαγής. Λυπάμαι που θα το παραδεχτώ. Ο νόμος πλαίσιο του 1982, από τη μια, απάλλαξε το Πανεπιστήμιο από τους σκελετούς του παρελθόντος και επέτρεψε την εμφάνιση νέων δυνάμεων. Από την άλλη, εγκαθίδρυσε μηχανισμούς κομματικής και παρεΐστικης συναλλαγής στα Πανεπιστήμια. Δύσκολα θα απαλλαγούμε από τους μηχανισμούς αυτούς.

Μετά από τόσα χρόνια εφαρμογής του νόμου πλαισίου μπορούμε να καταλήξουμε και σε άλλα συμπεράσματα. Συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κυρίαρχης αντίληψης ότι η καθημερινή δράση και ζωή των μελών της Πανεπιστημιακής κοινότητας δεν υπόκειται σε κανέναν έλεγχο. Διοικητικό ή πειθαρχικό. Η κεντρική διοίκηση καταδυναστεύει το Πανεπιστήμιο. Η Συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση του Πανεπιστημίου είναι προσχηματική και γράμμα κενό. Οι πειθαρχικές διαδικασίες κατά κανόνα περιορίζονται σε γραφικές περιπτώσεις ή σε εξαιρετικά ακραία φαινόμενα όταν ενοχλούνται οι διοικήσεις. Και, τέλος, ούτε η επιβεβλημένη αξιολόγηση των πανεπιστημίων έχει τύχει γενικής εφαρμογής. Έστω κι αν αυτό αποτελεί νομική υποχρέωση για το σύνολο των Πανεπιστημίων. Ή, ακόμα περισσότερο, στοιχείο κύρους τους μέσα στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα.

Ούτε η κατάσταση στο χώρο της Υγείας επιτρέπει τον εφησυχασμό. Υποστηρίζω με θέρμη και πλήρη συνείδηση το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Δεν είχαμε άλλη επιλογή. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Οι πιο πολλοί γνωρίζουμε την ιστορία για την «ανοχή στο φακελάκι». Από πολύ ψηλά. Από πολύ παλιά. Ό,τι δεν τολμήσαμε στο πλαίσιο της «οικονομίας», το επιτρέψαμε με τη βοήθεια της «παραοικονομίας». Αυτή παράγει και την κατευθυνόμενη συνταγογράφηση. Αυτή υποθάλπει και τις απίθανες σπατάλες «υλικών». Αυτή εγκαθιδρύει και τις εξαρτήσεις ανάμεσα στις φαρμακευτικές και συναφείς εταιρείες και το ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό των νοσοκομείων. Και, δυστυχώς, ούτε στο χώρο της Υγείας προβλέπονται μηχανισμοί ελέγχου και ποιοτικής εποπτείας. Και, όσοι προβλέπονται, απέκτησαν τα χαρακτηριστικά της ελληνικής γραφειοκρατίας.

Η έρευνα στο χώρο της Υγείας και της Παιδείας, καθώς και ο έλεγχος των παθολογικών φαινομένων πρέπει να συνεχιστούν. Μπορεί να πέσουν οι ακροαματικότητες, οι θεαματικότητες και οι αναγνωσιμότητες. Οι θεσμοί, όμως, λειτουργούν ανεξάρτητα από αυτά τα μεγέθη. Η Δικαιοσύνη. Αυτή κυρίως. Με δραστικότητα. Χωρίς εντυπωσιασμούς. Απροσωπόληπτη. Χωρίς τις παγίδες των προσωπικών αντιπαραθέσεων, αντιπαθειών και φιλοδοξιών. Με πλήρη σεβασμό και τήρηση των θεμελιωδών αρχών λειτουργίας της. Χωρίς τις δεσμεύσεις της αναπόφευκτης κοινωνικής συμβατικότητας. Θυμάμαι καλά την ιστορία της Δικαιοσύνης στο νησί μας από τη μεταπολίτευση και μετά. Και σήμερα γράφεται η πιο ιστορική της σελίδα στο χώρο της καθαρότητας του δημόσιου βίου. Καλείται να «γράψει» για την Υγεία. Τον πιο σημαντικό θεσμό του κράτους πρόνοιας. Και για το πιο σημαντικό πνευματικό ίδρυμα. Το Πανεπιστήμιο.

Σε κανένα μας δεν επιτρέπεται να υποτιμήσει το ρόλο των θεσμοθετημένων οργάνων της Πανεπιστημιακής κοινότητας. Δε μπορούν να υιοθετηθούν όλες οι κατηγορίες που έχουν κατακλύσει τη δημοσιότητα. Ένα έμπειρο μάτι εύκολα διαβλέπει ποιες καταγγελίες στηρίζονται σε κραυγαλέα γεγονότα. Και ποιες πηγάζουν από ιδιοτελή προσωπικά κίνητρα. Ποιες επιτρέπουν περισσότερο φως στα γενόμενα. Και ποιες προκαλούν σύγχυση και σκόπιμη παραπλάνηση. Από την όλη υπόθεση η Πανεπιστημιακή κοινότητα πρέπει να υποστεί «σοκ». Να αφυπνίσει θεσμούς, που βρίσκονται σε ύπνωση. Να ενεργοποιηθούν οι ιδεολογικοί μηχανισμοί. Να ανοίξει επιτέλους έντιμος, απροσωπόληπτος και παραγωγικός διάλογος.

Στις οργανωμένες εξουσίες και κοινωνίες, οι βασικοί κανόνες λειτουργίας τους ενισχύονται και από ένα πλέγμα αναγκαίων και ανάλογων κυρώσεων από την ενδεχόμενη παραβίασή τους.  Κανένα Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό δεν λειτουργεί χωρίς κανόνες και, φυσικά, χωρίς κυρώσεις.  Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, όμως, σήμερα, ζει τη δική του περιπέτεια.  Οι παραδοσιακοί κανόνες ακαδημαϊκής τάξης δεν λαμβάνονται υπόψη.  Και οι γραπτοί κανονισμοί παραβιάζονται ανερυθρίαστα. Και το ουσιαστικό, πια, ερώτημα: Μπορεί το Πανεπιστήμιο να βγει απ' αυτή την κρίση, που έχει καταστεί χρόνια, με δικές του δυνάμεις; Η απάντηση είναι απλή. Τίποτα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη θεσμική και υπεύθυνη στάση των κομμάτων. Αυτών, φυσικά, που έχουν ιστορική υπόσταση.  Χωρίς εγρήγορση της ίδιας της Πανεπιστημιακής κοινότητας. Και χωρίς την κρυστάλλινη αποφασιστικότητα της πολιτικής εξουσίας. Κανένας μόνος του. Μόνο όλοι μαζί.

Η Δεύτερη Αλήθεια: Η αναμέτρηση με τα ΜΜΕ

Πολλοί επιτίθενται κατά των ΜΜΕ ή ορισμένων εξ αυτών:  «Για την άθλια εικόνα της Υγείας και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης φταίει ο Τύπος. Και ο γραπτός και ο προφορικός. Αν, μάλιστα, σταματήσει να ασχολείται ο Τύπος με το Πανεπιστημιακό νοσοκομείο και την αντίστοιχη Ιατρική Σχολή, θα παύσει να υφίσταται και το πρόβλημα».

Κάποιοι άλλοι, που εμφανίζονται ως πιο μετριοπαθείς, διακρίνουν υπερβολές. Ζητούν αντιδράσεις. Ορισμένοι, μάλιστα, προτείνουν και την απαξίωση του Τύπου. Την οποία, μάλιστα, ενισχύουν και με αφορισμούς από κλάδους του δικαίου. Όλοι τεκμαιρόμαστε αθώοι, μέχρι την έκδοση τελεσίδικης δικαστικής αποφάσεως. Και οφείλουμε όλοι μας, πάλι, να  αντιμετωπιζόμαστε  από τον Τύπο ως αθώοι.

Η διαφωνία μου είναι πεντακάθαρη. Πρέπει να επαινούμε και να επαινέσουμε τον Τύπο για τον παραδοσιακά καταχωρημένο ρόλο και την απόδοσή του. Και στη συγκεκριμένη υπόθεση. Το πρόβλημα, που αποκαλύπτεται αυτές τις μέρες, μέσα από τη δραστηριοποίηση των ΜΜΕ, δεν το δημιούργησε ο Τύπος.  Προϋπήρχε της ενασχόλησής του.  Και κάθε μέρα,  βάθαινε.

Αντίθετα μάλιστα! Μπορεί να αποδοθεί μομφή κατά του Τύπου γιατί δεν είχε ασχοληθεί με το πρόβλημα νωρίτερα. Το υπαρκτό πρόβλημα παραβατικότητας και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και στο ίδιο το Πανεπιστήμιο. Ο Τύπος, βέβαια, μέσα από τις αποκαλύψεις του, ξεσκεπάζει το πρόβλημα και όσους το δημιουργούν. Υποδεικνύει εμπλεκομένους και ενεχόμενους.  Δεν κηρύσσει ενόχους, ούτε ανακηρύσσει αθώους. Η ενοχή ή η αθωότητα κάποιου συμπολίτη μας ανήκει στη δικαιοδοσία άλλων εξουσιών του δημοκρατικού πολιτεύματος. Υπάρχουν, φυσικά, και άλλοι κανόνες στη δράση των ΜΜΕ. Ο Τύπος μπορεί να καταστήσει τα δημόσια και άλλα πρόσωπα υποκείμενα σκληρής κριτικής. Να επιτεθεί κατ' αυτών. Ή, αντίθετα, να τα προστατεύσει.  Οφείλει, όμως, να υποβάλλει όλη την επιθετικότητά του κάτω από τον έλεγχο δύο οδηγιών και ρητρών: Οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες του και να μην αγνοεί τους ισχυρισμούς των εμπλεκομένων.  Ο δεύτερος κανόνας αφορά στο ύφος και τη γλώσσα της επίθεσης. Μπορεί να είναι και υπερβολική. Μπορεί να θίγει τη προσωπικότητα κάποιων. Σε κάθε, όμως, περίπτωση τα μέσα επίθεσης του Τύπου πρέπει να είναι ανάλογα με το αμάρτημα και την ενοχή του προσώπου που δέχεται τα βέλη του.

Η Τρίτη Αλήθεια: Τίποτα δεν ακυρώνει την προσφορά του Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου

Πρέπει να μάθουμε ολόκληρη την αλήθεια γύρω απ' το Πανεπιστημιακό νοσοκομείο και την Ιατρική Σχολή. Πρέπει να παραμείνει ακοίμητο το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ως προς τα συμβαίνοντα σε αυτούς τους δύο χώρους.  Πρέπει να προχωρήσει σε βάθος η δικαστική έρευνα.  Χωρίς τις βροντές των ΜΜΕ.  Χωρίς τα εκτυφλωτικά φώτα της μικρής οθόνης.  Με πλήρη σεβασμό όλων των δικαιωμάτων που η Δημοκρατική Πολιτεία έχει προβλέψει για κάθε κατηγορούμενο ή εγκαλούμενο ή, έστω, ύποπτο.

Η Δικαιοσύνη πρέπει να μην κουραστεί. Να φτάσει μέχρι το τέλος της διαδικασίας αναζήτησης ευθυνών και ενδεχόμενης επιβολής κυρώσεων. Το μαχαίρι να φτάσει μέχρι το κόκαλο, προτείνουν μερικοί. Προσωπικά δεν υιοθετώ κάποιες διατυπώσεις. Ποτέ μου δεν ταύτισα την απονομή της Δικαιοσύνης με τις κινήσεις όπλων. Με τις «ρομφαίες», τις «μαχαίρες» ή τα πυροβόλα «όπλα». Η απονομή της Δικαιοσύνης συνδέεται με την επιβεβαίωση αξιών. Και τη διεκπεραίωση ηθικών προσταγών. Τα όπλα, οποιασδήποτε μορφής ή δραστικότητας, δεν συμβάλλουν στην απονομή της Δικαιοσύνης.  Μάλλον, την εκθέτουν.

Να συνεχιστεί, λοιπόν, η έρευνα. Απροσωπόληπτα. Να ενεργοποιηθούν μέχρι το τέλος όλοι οι κυρωτικοί μηχανισμοί. Τόσο στο επίπεδο της απονομής της ποινικής Δικαιοσύνης, όσο και στους χώρους της πειθαρχικής δικαιοδοσίας και της δεοντολογίας. Η παράλληλη, όμως, ενεργοποίηση και δράση των ποινικών και διοικητικών κυρώσεων με τίποτα δεν μπορεί να ακυρώσει ένα έργο που βρίσκεται κοντά στη συμπλήρωση 3 δεκαετιών.

Δεν μπορεί να ακυρώσει την πλήρη ανατροπή στην προσφορά των υπηρεσιών υγείας που οφείλουμε στο Πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ηρακλείου.  Ποιος τολμά να συγκρίνει την κατάσταση στο χώρο υγείας πριν από την έναρξη λειτουργίας του ΠΑΓΝΗ με την κατάσταση «σήμερα».  Ποιος δεν θυμάται τα ατέλειωτα καραβάνια συμπολιτών μας που, με πλοία και αεροπλάνα, έσπευδαν στα νοσοκομεία του Εθνικού Κέντρου, κυνηγώντας ελπίδες θεραπείας και διάσωσης κάτω από εκτελεστικές, κατά κανόνα, συνθήκες.

Η σημερινή πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.  Και αυτό το ξέρουμε όλοι μας. Και ποιος επιτρέπεται να αγνοεί ότι ασθενείς από άλλα μέρη της Ελλάδας αναζητούν ένα κρεβάτι στο ΠΑΓΝΗ;  Τη θαλπωρή του;  Και την ευεργετική προστασία του;

Στο ΠΑΓΝΗ προσφέρεται τιτάνιο έργο.  Και, κατά το μεγαλύτερο μέρος, αυτό το οφείλουμε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.  Αρκετές δεκάδες νέων επιστημόνων, με την ίδρυση και λειτουργία της Ιατρικής Σχολής, ανταποκρίθηκαν στο αντίστοιχο προσκλητήριο. Ήρθαν με όνειρα από το εξωτερικό. Εγκατέλειψαν, ορισμένοι από αυτούς, διεθνείς καριέρες.  Περιόρισαν τις φιλοδοξίες τους στο βωμό ελπίδων που η πραγματικότητα τις αμφισβητούσε.  Με υλικές αμοιβές ελάχιστες έως και ευτελιστικές.  Και, τελικά, προσέφεραν έργο.

Η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι δημιουργική επιστημονική μονάδα.  Όπως και το Πανεπιστήμιο της Κρήτης συνολικά.  Πρέπει να το παραδεχτούμε. Το νησί μας θα ήταν κολοβό, ως προς το σύνολο των προοπτικών του, χωρίς το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο της και τα κοινωφελή Ιδρύματα που συναρτώνται με αυτά.  Πολλά μέλη του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής διατηρούν και προωθούν έργο αναγνωρίσιμο και διεθνώς επαινετό.  Κανένα αμάρτημα, οσηδήποτε ένταση και αν έχει, και οποιαδήποτε εμπλοκή σε αυτήν έχει, δεν μπορεί να ακυρώσει το έργο που έχει παραχθεί και τις υπηρεσίες που προσφέρονται.

Με αυτό, όμως, δεν προτείνω κανένα συμψηφισμό προσφοράς και αμαρτημάτων.  Όσοι αμάρτησαν να τιμωρηθούν.  Όσοι σκανδάλισαν να απομακρυνθούν.  Και από την άλλη, καμιά αμαρτία δεν μπορεί να απαλείψει ή να καταργήσει το δημιουργικό έργο που όλοι απολαμβάνουμε.

Η πρότασή μου

Δεν θα μπορούσα να ολοκληρώσω χωρίς τη διατύπωση μιας πεντακάθαρης πρότασης. Η δική μου πρόταση είναι απλή.  Απέναντι σε αυτή τη βαθειά, πολυμερή και πολυεπίπεδη κρίση.

Α. Να εντατικοποιηθούν οι ποινικές και πειθαρχικές διαδικασίες. Με τη δέουσα προσοχή και ευαισθησία, που απαιτείται. Χωρίς θεσμικές «εξάρσεις», πανικούς και εκνευρισμούς. Με όλες τις εγγυήσεις του νομικού πολιτισμού.

Β. Να αναλάβουν πρωτοβουλίες και οι συλλογικοί φορείς των προσώπων, που εμπλέκονται στην προσφορά των υπηρεσιών υγείας.  Να ενεργοποιηθούν, ιδίως, οι πανεπιστημιακές δυνάμεις. Η ακαδημαϊκή κοινότητα.  Ξέρουμε τι έσφαλε. Ξέρουμε τις πηγές της κακοδαιμονίας. Επιτέλους! Η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν αποτελεί το άθροισμα κομματικών στρατών. Να απευθυνθεί στις υπεύθυνες κομματικές ηγεσίες και να αξιώσει συστράτευση.

Γ.  Να παραμείνει ξάγρυπνος ο Τύπος. Το έργο, που ξεκίνησε, δεν τελειώνει ποτέ. Με πλήρη συνείδηση του διακριτού ρόλου του. Και με πλήρη πεποίθηση της ιστορικής αποστολής του.

Νέα Κρήτη, Παρασκευή 5.3.2010