Φωτογραφίες

 

Συνέντευξη στο περιοδικό Κοινωνική Επιθεώρηση

 

Ερώτημα πρώτο: Συμμερίζεστε την άποψη ότι στην Ελλάδα το μεγαλύτερο πρόβλημα βρίσκεται στον θεσμό της Δικαιοσύνης και ίσως και στην σχέση του με το πολιτικό σύστημα; Τελικά έχουμε Κράτος Δικαίου στη χώρα μας;

Απάντηση: Στην Ελλάδα υπάρχει πρόβλημα θεσμών και θεσμικής λειτουργίας τους. Έχουμε πρόβλημα στη λειτουργία της Βουλής. Και ως νομοθετικού οργάνου. Και ως οργάνου, που ελέγχει την εκτελεστική εξουσία. Στη Δημόσια Διοίκηση, ως θεσμό, έχουμε και εκεί θεσμικό πρόβλημα. Η αρχή της νομιμότητας κακοφορμίζει στα χέρια γραφειοκρατών και πολιτικών παραγόντων και η αξιοκρατία είναι το διαρκώς ζητούμενο. Στη Δικαιοσύνη, το ζήτημα βαθύτερο και πιο θεαματικό! Έχουμε καλούς νομικούς. Και στο επίπεδο των επαγγελματιών δικαστών. Και στο χώρο των δικηγόρων.

Τί λείπει, όμως; Η υπερβολική και αφόρητη βραδύτητα στην απονομή της Δικαιοσύνης. Ουσιαστικά ο πολίτης δεν βρίσκει το δίκαιο. Αρχίζει να συνηθίζει στο να μην το ψάχνει καν. Και πέφτει δραματικά η ποιότητα των αποφάσεων. Στις μέρες μας η πτώση της ποιότητας αποδίδεται και στις σχέσεις παραγόντων της Δικαιοσύνης με την πολιτική εξουσία. Κατά ένα μεγάλο μέρος, αυτό ισχύει.

Στα πιο πολλά ζητήματα έχουμε Κράτος Δικαίου στη χώρα μας. Στα χρόνια της μεταπολίτευσης και στον τομέα αυτό έχουμε αρκετές κατακτήσεις. Όπως, όμως, το πολιτικό σύστημα αποδείχθηκε απροετοίμαστο και ακατάλληλο για τη διαχείριση της Κρίσης, έτσι και η Δικαιοσύνη αποδείχθηκε απροετοίμαστη και όχι ιδιαιτέρως ικανή στην δικαιοδοτική διαχείριση εκείνου του μέρους των προβλημάτων της Κρίσης, που ανήκει σε αυτή. Κινήθηκε ανάμεσα στην πλήρη κατανόηση των απόψεων της εκτελεστικής εξουσίας και στην προσχώρησή της στον πιο βαθύ λαϊκισμό.

 

Ερώτημα δεύτερο: Πώς θα μπορούσε  να διαμορφωθεί ένα αξιοκρατικό σύστημα, το οποίο να  διασφαλίζει ότι οι κυβερνήσεις και τα κόμματα  δεν θα παρεμβαίνουν στο έργο της Δικαιοσύνης;

Απάντηση: Δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις σ' αυτό το ερώτημα. Όχι μόνο στην Ελλάδα. Αλλά και σε άλλες έννομες τάξεις. Στο νομικό πολιτισμό, που βιώνουμε, δεν θα ήθελα ποτέ μια Δικαιοσύνη, που θα αναπαράγεται εσωτερικά χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση. Ούτε, όμως, και μια δικαιοσύνη που διεκπεραιώνει γραφειοκρατικά τη βούληση ή τις επιθυμίες της εκτελεστικής εξουσίας.

Η πηγή των προβλημάτων πρέπει να βρίσκεται στον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης. Από τα μέχρι σήμερα συστήματα ο ανέλεγκτος διορισμός των επικεφαλής της Δικαιοσύνης από την κυβέρνηση εμπεριέχει πολλές παγίδες και έχει οδηγήσει στην απαξίωση της Δικαιοσύνης. Από την άλλη, απορρίπτω όλα τα συστήματα, που έχουν μέχρι σήμερα προταθεί. Δεν συνιστά λύση να ανατεθεί η σχετική αρμοδιότητα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ούτε η υπερβολική διεύρυνση με τη μορφή ενός εκλεκτορικού σώματος, στο οποίο θα συμμετέχουν και πρόσωπα εκτός της Βουλής π.χ. από το χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, από επιστημονικούς φορείς κλπ.

Μία λύση υπάρχει. Να ενισχυθούν οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες πριν από την τελική επιλογή.

 

Ερώτημα τρίτο: Ποια η πρόβλεψη σας για το μέλλον του πολιτικού συστήματος;

Απάντηση: Το πολιτικό σύστημα δεν πάσχει. Η παρούσα γενιά του πολιτικού προσωπικού πάσχει. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι στα χέρια της μεταπολίτευσης είχαμε ελεύθερες εκλογές. Αυτό που δημιουργεί παθογένειες είναι η χαλαρότητα απέναντι στο νόμο, την οποία επιδεικνύουν τα πολιτικά πρόσωπα και ιδίως τα κόμματα. Χαλαρότητα, όμως, σε τέτοιο βάθος, στην οποία έχει εθιστεί και η ελληνική κοινωνία. Ας καταστήσουμε το ελάχιστα προοδευτικό σύνθημα «νόμος και τάξη» ως αίτημα των προοδευτικών δυνάμεων αντικαθιστώντας, ίσως, τη δεύτερη λέξη: τάξη. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές επιλογές. «Δικαιοσύνη», «Καθαρότητα», «διαφάνεια», «ισότητα», «πρόοδος». Και τόσες άλλες.

 

Ερώτημα τέταρτο: Με βάση την εμπειρία σας ως μάχιμος δικηγόρος και πολιτικό πρόσωπο ποια η γνώμη σας για το νόμο περί ευθύνης υπουργών;

Απάντηση: Το μόνο που πρέπει να αλλάξει είναι η παραγραφή ή αλλιώς η αποσβεστική προθεσμία. Και ίσως το όργανο, που ασκεί την ποινική δίωξη και ελέγχει την προδικασία. Όλα τα άλλα, εννοείται τα πιο γνωστά, προδίδουν επικίνδυνο λαϊκισμό.

 

Ερώτημα πέμπτο: Θα μπορούσε να διαμορφωθεί στην Ελλάδα ένα είδος προγράμματος που να ορίζει δικαστές με ειδική διαβάθμιση και πλήρη μυστικότητα για την εκδίκαση υποθέσεων ασφαλείας και τρομοκρατίας, με σκοπό την διατήρηση της προσωπικής τους ασφάλειας, όπως γίνεται στη Βρετανία και τις ΗΠΑ; Ποιά μπορεί να είναι τα εμπόδια για μια τέτοια κίνηση;

Απάντηση: Το ίδιο το Σύνταγμα. Σήμερα η διαδικασία επιλογής των Δικαστών στις υποθέσεις ασφαλείας και τρομοκρατίας ελέγχεται ουσιαστικά από την Ολομέλεια Εφετών Αθηνών. Μια διαδικασία που συνδυάζει και διασφαλίζει την έννοια του φυσικού δικαστή και από την άλλη αποτρέπει τη συμμετοχή, στις συγκεκριμένες δίκες, δικαστών, που, για οποιοδήποτε λόγο και αιτία, επιδεικνύουν απροθυμία στην ανάληψη της ευθύνης να δικάζουν τέτοιες υποθέσεις.

 

Ερώτημα έκτο: Στο βιβλίο σας «Η Δίκη του Ανδρέα Παπανδρέου» (συμμετείχατε στην ομάδα υπεράσπισης του πρώην πρωθυπουργού) παρουσιάζετε το ιστορικό πλαίσιο εκείνης της περιόδου. Πιστεύετε ότι πολιτικά και ιστορικά διδαχθήκαμε ως λαός από τα γεγονότα εκείνης της περιόδου; Τελικά τι σημαίνει για μας η λέξη κάθαρση;

Απάντηση: Φοβάμαι ότι πολύ λίγα έχουμε διδαχθεί από εκείνη την υπόθεση. Κάποιοι εξέλαβαν το αποτέλεσμα αυτό, ως ανοχή απέναντι των φαινομένων της διαφθοράς. Από την άλλη, αρκετοί, από το πολιτικό προσωπικό της χώρας, δεν εγκατέλειψαν τον παράξενο και ανεπανάληπτο λαϊκισμό εκείνης της εποχής. Σαν να επαναλαμβάνεται το «βρώμικο '89» με περιέργους, πρόθυμους και εύκαμπτους «διανοητές» και ανιστόρητους πολιτικούς.